PKS Boomverzorging...
... schrijft soms een artikel voor de website bomengids.nl. Deze artikelen zijn geschreven op verzoek van de beheerder van de bomengids.nl.
Boomverzorging wat houdt dat in?
Wat is eigenlijk boomverzorging en wat doet een boomverzorger? Ik kan me voorstellen dat bij deze termen mensen denken: "iemand die bomen verzorgd" en dat is natuurlijk ook helemaal waar. Vaak wordt er dan ook gedacht aan het klimmen in bomen, moeilijke bomen vellen of snoeien. En dan houdt het vaak op met het beeld dat mensen van boomverzorging hebben.
Maar een boomverzorger doet veel meer.
Boomverzorger of boomchirurg
Eerst maar eens vertellen waarom een boomverzorger geen boomchirurg genoemd wilt worden.
Tot 35 jaar geleden waren alle boomverzorgers boomchirurgen. Ze opereerden bomen zoals mensen ook geopereerd worden. Alleen was het gereedschap een kettingzaag in plaats van een scalpel. Een rotte plek werd met de kettingzaag uitgefreesd en holtes in bomen werden volgestort met beton. Men dacht toen dat als je de rotte plek verwijderde dat je de boom had beter gemaakt. Het tegendeel is waar.
Alleen het woord boomchirurg impliceert al dat we bomen kunnen beter maken. Maar dat kunnen we dus niet. We kunnen hoogstens de omstandigheden waar een boom moet groeien zo aanpassen dat een boom optimale vitaliteit en conditie kan ontwikkelen. Zo'n verzorgde boom zal een lang en gezond leven kunnen leiden.
Er is dus een omslag geweest in de inzichten rond boomverzorging/chirurgie.
Dr. Shigo en dr. Claus Matteck, Ted Green
Dr. Shigo uit de Verenigde Staten heeft vanaf 1959 onderzocht hoe een boom reageert op beschadigingen. Vanuit dit onderzoek is het CODIT model ontstaan. Een model van het afgrendelingsproces waarmee een boom zijn verwondingen aanpakt. CODIT staat voor Compartimentalisation Of Decay In Trees, Oftewel het afgrendelen van houtrot in bomen. Beter is om Decay te veranderen in Damage. Want houtrot is vaak een gevolg van schade aan de boom. In een volgend artikel zal ik hier verder op in gaan.
Dr Claus Matteck heeft onderzoek verricht naar het mechanische functioneren van bomen en van uit die kennis de huidige Boomveiligheidscontrole methode VTA (Visual Tree Assessment) ontwikkeld.
Ted Green heeft inzichten ontwikkeld over hoe veterane bomen heel erg oud kunnen worden. Over het hol worden van bomen, het kleiner worden van de kroon bij zeer oude bomen enz.
Deze mensen hebben een nadrukkelijke invloed gehad over hoe we nu naar bomen kijken.
De wetenschap hoe bomen functioneren en welke factoren van belang zijn voor optimale conditie en vitaliteit is de basis van het vak boomverzorger.
De moderne boomverzorger
Een boomverzorger werkt altijd op het spanningsveld tussen mensen en bomen. In het bos zul je een boomverzorger dan ook niet snel tegen komen tenzij hij een vrije dag heeft. Nee, het meest werk zit hem in opdrachten waar de mens zaken wilt organiseren die in conflict zijn met bomen. En dan is de boomveiligheid een belangrijke drijfveer. (VTA)
De moderne boomverzorger is een veelzijdige ondernemer. Hij heeft natuurlijk zijn werkzaamheden in de boomkronen. Hij zal daarvoor zichzelf klimmend of met een hoogwerker toegang verschaffen tot de kroon. We hebben het dan over snoeien van de kroon als dat nodig is, mechanische belasting van takken verlichten. De kroon transparanter maken of het aanbrengen van een kroonverankering, meestal om te voorkomen dat takken of stammen schade aanrichten rond de boom als ze uit de boom zouden breken.
Soms moet een boom verwijderd worden. Ook dan is een boomverzorger ervaren en modern uitgerust om zonder schade aan omgeving een boom te verwijderen.
Bovenstaande werkzaamheden komen vaak voort uit een veiligheidsinspectie.
Ik heb het woord veiligheidsinspectie en VTA al eerder laten vallen. De reden dat dit zo belangrijk is is de wettelijke zorgplicht die boomeigenaren hebben. Als een tak uit een boom valt of een hele boom valt om moet de boomeigenaar kunnen aan tonen dat hij aan zijn zorgplicht heeft voldaan. Want de eigenaar is te allen tijde aansprakelijk voor schade veroorzaakt door zijn boom. Aantonen dat je aan de zorgplicht voldaan hebt kan door het tonen van een verslag over de boomveiligheid die een boomverzorger kan opstellen na een (visueel) onderzoek.
Ook bij het begeleiden van jonge bomen zal een boomverzorger nauw betrokken zijn. Ten eerste is het wettelijk vastgesteld wat de doorrijhoogte van bomen moet zijn langs wegen. Dat betekent vaak dat de een jongen boom in zijn jeugd fase regelmatig gesnoeid dient te worden om dit doel te bereiken. Dit is iets anders als elke 3 jaar de onderste takken te verwijderen. Wij kijken op een andere manier naar de begeleidingssnoei.
Maar een boomverzorger weet ook dat veel bovengrondse boom problemen terug te herleiden zijn naar ondergrondse problemen want het wortelgestel is zeker even groot als de bovengrondse ruimte die de boom in neemt. Dat kan gebrek aan ondergrondse groeiruimte zijn, watergebrek, zuurstofgebrek. Maar ook de stabiliteit van het wortelgestel. Daarom moet je niet raar opkijken als een boomverzorger onder een boom grondonderzoek staat te doen.
Naar aanleiding van dit grondonderzoek zijn er verschillende methoden die verbetering kunnen aanbrengen. Hier kom ik in een later artikel op terug.
Ook bij het planten van nieuwe bomen kijkt de boomverzorger heel goed naar standplaats en kan een inschatting geven van de levensverwachting of de latere problemen waar een boom mee te maken gaat krijgen. Door het aanpassen van de standplaats kan hier veel invloed op uitgeoefend worden. De boomverzorger zal naast het planten ook regelmatig ingeroepen worden voor het verplanten van bomen. Van kleine tot hele grote bomen. Ook dit zal ik in een ander artikel nader aandacht aan besteden.
Op bouwplaatsen is een boomverzorger vaak aangesteld als bomenwacht wat inhoudt dat de bestaande bomen tijdens de bouw beschermd worden en hij ziet er op toe door inspecties en toolbox meetings dat na de bouw de bomen niet zo gestrest raken dat ze het niet over leven.
Zoals ik al eerder schreef is een boomverzorger dus een veelzijdige specialist. Een vak om trots op te zijn.
Bomen zijn sterk en kwetsbaar. We zijn als mensheid afhankelijk van bomen in verband met onze zuurstofvoorziening, Maar ook het welzijn in onze leefomgeving. Wie voelt zich prettig in een grijze leefomgeving? Ironisch genoeg zijn de meeste problemen die bomen hebben de oorzaak van de mens. Daarom roep ik iedereen op om eens stil te staan bij dat prachtige geschenk van de natuur aan de mensheid en bedenk dan dat bomen in die zin zeer waardevol zijn en het waard zijn om er goed voor te zorgen.
Bedenk: "Wij kunnen niet zonder bomen maar bomen kunnen prima zonder ons. Wees zuinig op de bomen, het is de levens verzekering voor uw kinderen"
Waarom het “Bomen Toppen” moet stoppen!
Het toppen is is misschien wel de meest schadelijke snoeimethode die wij kennen. Toch, ondanks dat al meer dan 25 jaar de (vak) literatuur en tijdens congressen de voor bomen schadelijke effecten van het “Toppen”wordt uitgelegd, blijft het een veel gebruikte snoei maatregel. Hieronder leg ik uit waarom “Toppen” geen acceptabele snoeitechniek is.
Wat is Toppen?
“Toppen” is het lukraak afzagen van boomtakken tot stompen of zijtakken die niet groot genoeg zijn om de eindtaakfunctie over te nemen. Andere benamingen voor het “Toppen” zijn; Kandelaberen, Kandelaren en Knotten.
De meest gebruikte reden voor het toppen van bomen is dat de boom “te groot” wordt. Tuinbezitters hebben vaak het idee dat hun boom te groot zijn geworden voor hun tuin. Mensen zijn soms bang dat een grote boom gevaar kan opleveren. Het "Toppen" echter biedt geen oplossing voor het kleiner houden van de boom en het verminderen van het gevaar. Eigenlijk, zal door het “Toppen” op de langere termijn het gevaar alleen maar toenemen! Het is een fabel dat een boom die je in de hoogte snoeit meer in de breedte gaat groeien!
“Toppen” maakt de boom gestrest.
Bij het “Toppen” wordt vaak 50 to 100% van de bladdragende kroon van de boom verwijderd. Omdat de bladeren de “voedselfabriekjes” van de boom zijn, wordt door het in één keer verwijderen van teveel aan blad(knoppen), de boom uitgehongerd. Het wegnemen van een zo groot percentage van de kroon doet bij de boom een soort van overlevingsmechanisme in werking stellen. De boom moet zo snel mogelijk nieuwe bladdragende takken aanmaken om te zorgen dat zij weer voedsel kan produceren voor stam en wortels. De boom activeert de slapende knoppen onder de snoeiwonden. Deze knoppen maken heel snel zo veel mogelijk twijgen. Om voldoende nieuwe twijgen aan te maken, moet de boom putten uit haar energiereserves aanwezig in de stam en wortels. Door de onverwachte vraag naar zo veel opgeslagen energie zal de boom serieus verzwakken en soms zelfs binnen 3-5 jaar (als de energiereserves op zijn) sterven.
Een gestreste boom heeft onvoldoende weerstand om zich te beschermen tegen aantastingen door schimmels, bacteriën virussen en insecten. De grote open wonden leggen het binnenste van de boom (wat normaal gesproken beschermd wordt door de schors) bloot als toegangspoort voor aantastingen en infecties. De boom is niet in staat om de wonden af te sluiten tegen aantastingen, veel schadelijke organismen worden extra aangetrokken door de geur van deze open wonden.
“Toppen” veroorzaakt Rot!
De beste plaats om een tak af te zagen is net buiten de takkraag waar de tak vast zit aan de stam (of grotere tak). De boom is biologisch gezien toegerust om zulke wonden af te grendelen, in ieder geval wanneer de boom gezond is en de wond niet groter is dan 10 cm doorsnede. Zaagsnedes gemaakt in de doorgaande tak maakt wonden die de boom niet kan afgrendelen. Het blootgelegde h
out zal gaan rotten. Er zijn maar weinig bomen die het grote aantal grote wonden veroorzaakt door het “Toppen”kunnen afgrendelen. De rottingsorganismen (met name schimmels) hebben daardoor vrij pad om zich door de gehele boom te verspreiden.
“Toppen” kan leiden tot zonnebrand
Een boom heeft in de zomer duizenden bladeren en twijgen die naast het produceren van energie ook een deel van het zonlicht tegen houden. Wanneer een boom onvoldoende blad kan aanmaken in het voorjaar zal de stam en takken van de boom bloot staan aan U.V. stralen en hitte. Dit kan veroorzaken dat het cambium weefsel, vlak onder de schors afsterft, last krijgt van kankergezwellen of opensplijt.
“Toppen” maakt een boom gevaarlijk.
Het overlevingsmechanisme dat de boom snel meerdere scheuten doet aanmaken onder elke afgezaagde stomp heeft uiteindelijk zeer nadelige gevolgen voor de boom. De scheuten ontstaan uit knoppen die in de bast zitten van de oude tak. Anders dan bij normaal ontwikkelde zijtakken die zich in een kamertje van overlappend stam of takweefsel ontwikkelen, worden deze nieuwe scheuten alleen vastgehouden in de buitenste laag stam of takweefsel. De nieuwe scheuten groeien snel, soms wel 2.5 meter per jaar! Helaas zijn de scheuten gevoelig voor breuk, vooral tijdens harde wind. Het ironische is dat terwijl het doel was om de boom lager en veiliger te maken, de boom alleen maar gevaarlijker is geworden en nog sneller gaat groeien na het “toppen”.
“Toppen” maakt een boom lelijk
De natuurlijke takstructuur van een boom is een wonder van de natuur. Bomen vormen een variëteit aan vormen en groei-eigenschappen, allemaal met hetzelfde doel; om zoveel mogelijk zonlicht op te vangen met hun bladeren. Het “Toppen” verwijdert de uiteinden van de takken waarbij lelijke stompen achterblijven. “Toppen” verwoest onherstelbaar de natuurlijke perfecte vorm van een boom. In de winter ziet een “getopte” boom er vormloos en toegetakeld uit. In de zomer is het een dichte bal bladeren zonder zichtbare takken die een boom juist haar karakter geven. Een “getopte” boom zal nooit meer in staat zijn haar volledige natuurlijke vorm terug te krijgen.
“Toppen” maakt een boom duur
Een getopte boom is veel duurder in onderhoud als een goed gesnoeide boom. Als de boom het “Toppen” al langer dan 3 jaar overleeft, zal deze elke paar jaar opnieuw moeten worden getopt. Wanneer je een “getopte” boom niet elke paar jaar opnieuw topt zullen er na een aantal jaren veel takken spontaan uit de boom breken. Wanneer de boom door het “Toppen” dood gaat moet deze alsnog worden weggehaald. Een goed gesnoeide volwassen boom hoeft, maar eens in de 5 tot 15 jaar te worden gesnoeid Aan “Getopte” bomen kleven ook nog een aantal verborgen kosten. Een “Getopte” boom kan zelfs de onroerend goed waarde naar beneden brengen. De vormloze “Getopte” bomen worden meer gezien als extra onderhoudskosten. Een gezonde goed onderhouden boom kan juist de waarde met 10 tot 20 % verhogen. Een andere mogelijke kostenpost van “Getopte” bomen is de mogelijke aansprakelijkheid. “Getopte” bomen zijn extra breukgevoelig en kunnen daardoor gevaarlijk zijn. Aangezien door een gerechtelijke deskundigen het “Toppen” van bomen gezien wordt als een onacceptabele snoeimethode, kan een rechter besluiten dat de boomeigenaar aansprakelijk is voor de door de "getopte" boom aangerichte schade.
Het kan ook anders........
Soms is het nodig om de omvang van een boom te verkleinen. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn als een boom met haar takken te dicht bij een bouwwerk komt of wanneer buren moeite hebben de takken van uw boom boven hun tuin. Voor de boom is het veel beter om in die gevallen (gefaseerd) hele takken rondom aan de onderzijde of aan één zijkant weg te nemen. De boom wordt dan soms asymmetrisch, maar dit heeft geen gevolgen voor de stevigheid van de boom. De takken van een boom in het bos beginnen ook pas heel hoog en aan de bosrand zie je dat bomen ook maar aan één zijde takken hebben. Vaak wordt als reden om een boom te toppen, gezegd dat de boom te veel licht weg neemt. Een getopte boom neemt echter na een aantal jaren veel meer licht weg als een boom die helemaal niet, of vakkundig gesnoeid is. Er komt veel meer licht in huis en de tuin wanneer met gewoon de onderste takken van een boom wegneemt.
Zijn er nu echt onoverkomelijke problemen met de hoogte van een boom, dan is het beter om de bestaande boom weg te halen en een nieuwe boom te planten van een soort die van nature nooit hoger wordt als de maximaal gewenste boomhoogte.
Uw boom laten snoeien door een specialist
Het snoeien van bomen is een specialistisch en gevaarlijk werk. Een goede boomspecialist heeft de kennis en ervaring om bij het snoeien van uw boom rekening te houden met de reactie van de boom op de snoei ingreep. Een goede boomspecialist kijkt zeker 20 jaar vooruit! Een goede boomspecialist zal altijd veiligheidslijnen en gordels gebruiken tijdens het werken in de boom. Hoveniers en tuinmensen zijn vaak niet kundig genoeg om voor uw boom de juiste maatregelen te treffen. Het inhuren van een beautyspecialistes bedrijf is ook verzekeringstechnisch verstandiger.
Hoe herkent u een boomspecialist
Een goed boomspecialist noemt zich boomverzorger of boomspecialist en niet:
Tuinman, Houthakker, boomchirurg, Hovenier, Boomzager of Klusjesman.
De boomspecialist hoort u een bon of factuur te geven met 19 % BTW.
Vraag of de boomspecialist in het bezit is van het diploma European Tree Worker
Vraag aan de boomspecialist hoe hij/zij denkt aan te kunnen tonen dat hij/zij een goed boomspecialist is.
Vraag hoe vaak de boomspecialist naar vakgroep bijeenkomsten gaat (b.v. K.P.B. Bijeenkomsten) en hoe hij zijn vakkennis bijhoudt.
Vermijd boomspecialisten die: Het toppen van bomen adviseren of aanprijzen. Een boomspecialist met kennis van zaken weet dat het bomen “Toppen” schadelijk is voor bomen en hij kan u ook uitleggen waarom.
Voor het snoeien van bomen gebruikmaakt van stalen punten die hij in de bast van de boom zet. Deze zogenaamde klimsporen beschadigen de boom ernstig en dienen alleen gebruikt te worden wanneer een boom word gekapt.
Deze is een bewerking vanuit het Engels. Oorspronkelijke Titel “Why Topping Hurts Trees” uitgegeven door de: International Society of Arboriculture
In het Nederlandse Bewerkt door:
Ing. Frans van Vugt
Tarzan Boom- & Snoei specialisten
Gepubliceerd met toestemming van Tarzan Boomverzorging. Waarvoor dank.